Nghề đi biển theo chiều dài lịch sử

23/06/2025 108 Lượt xem

(Viết nhân kỷ niệm 15 năm Ngày Thuyền viên (Day of the Seafarer (DotS))

Không thể xác định được chính xác từ khi nào con người bắt đầu tạo ra các phương tiện để di chuyển trên biển, khai thác các nguồn lợi từ biển, rồi vận chuyển hàng hóa giữa các nơi bị ngăn cách bởi biển cả, v.v. nhưng ít ra có lẽ cũng phải tới vài ngàn năm. Khởi đầu hẳn là các bè, mảng, sau là tới các con thuyền nhỏ được chế tạo đơn sơ, được làm cho di chuyển bằng chèo tay, rồi là biết lợi dụng sức gió bằng việc làm ra những cánh buồm, biết điều khiển để có thể chạy theo hướng mong muốn ngay cả khi ngược gió. Theo thời gian những chiếc thuyền buồm được chế tạo với trình độ kỹ thuật, tay nghề cao hơn, kích thước lớn hơn, chắc chắn hơn và hành trình ngày một xa hơn, vượt đại dương. Người đi biển đã kết nối các lục địa, khám phá, khai thác, phát triển những vùng đất mới. Từ đây, ngành hàng hải ngày một phát triển, và nó đã làm bộ mặt hành tinh này thay đổi ngày một nhanh hơn theo thời gian. Để có thể thực hiện những hải trình vượt biển, vượt đại dương, người đi biển buộc phải tìm tòi, phát kiến ra những phương pháp xác định phương hướng, vị trí của mình. Và rồi họ đã biết xác định phương hướng, vị trí bằng quan trắc các thiên thể, biết sử dụng la bàn định hướng theo từ trường Trái đất, biết chế tác các dụng cụ, thiết bị hàng hải. Với những hải trình ngày một được mở rộng ra khắp các vùng biển, đại đương trên thế giới, xuất hiện những địa danh, những thuật ngữ được những người đi biển đặt ra liên quan đến hành hải. Đó là danh từ ''gió tín phong'' hay ''gió mậu dịch'', ''vĩ độ ngựa'', v.v

Vĩ độ ngựa (Horse Latitudes) là vùng biển nằm ở khoảng vĩ độ 30 độ Bắc và Nam, nơi có đặc điểm là gió lặng và thời tiết khô hạn. Vùng biển này còn được biết đến với tên gọi khác là các đới áp cao cận nhiệt đới, nằm dưới dải áp cao cận nhiệt đới, nơi có ít mưa và gió hay thay đổi. Cụ thể, "vĩ độ ngựa" ám chỉ vùng biển mà các tàu buồm, đặc biệt là tàu chở ngựa, thường xuyên gặp khó khăn do gió yếu, thậm chí bị mắc kẹt trong nhiều tuần. Để giảm trọng lượng và có thể di chuyển, thủy thủ đoàn đôi khi phải ném ngựa xuống biển. Biển Sargasso, nằm ở phía Bắc Đại Tây Dương, là một ví dụ điển hình của vùng biển này.

Gió Tín phong, còn gọi là gió Mậu dịch, là loại gió thổi thường xuyên ở vùng cận xích đạo. Gió này xuất phát từ các vùng áp cao ở các vĩ độ cận xích đạo và thổi về vùng áp thấp xung quanh xích đạo. Ở bán cầu Bắc, gió Tín phong thường thổi theo hướng đông bắc, còn ở bán cầu Nam thì thổi theo hướng đông nam.

Tiếp nối thế hệ các tàu buồm, ngành hàng hải phát triển các tàu vỏ sắt, sử dụng động cơ hơi nước, rồi động cơ đốt trong, tua-bin, v.v.

Nhưng đi biển không phải là những cuộc dạo chơi với trăng thanh gió mát, với những đêm tuyệt đẹp của bầu trời đầy sao lung linh. Những trận bão biển kinh hoàng, những tai nạn hàng hải khi tàu thuyền hành hải vào những khu vực chưa từng được khảo sát, hay khảo sát chưa đầy đủ, những tai nạn, sự cố xảy ra khi hành hải trong những vùng băng giá, v.v. Đã có biết bao tai nạn hàng hải xảy ra trong suốt chiều dài lịch sử của ngành để bao nhiêu người đi biển thiệt mạng vì nghề.

Với nghề nghiệp luôn chịu ảnh hưởng của thời tiết, bão gió, mọi người đi biển đều muốn nắm bắt, dự báo được thời tiết, bão gió, dòng chảy, thủy triều, v.v là những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến hành hải của tàu thuyền. Và chính nghề nghiệp buộc họ phải quan sát, ghi nhận mọi hiện tượng khí tượng, thủy văn, tổng hợp lại mà tích lũy thành kinh nghiệm, soi sáng bằng kiến thức khoa học mà hình thành các tài liệu, giáo trình truyền lại cho các thế hệ sau.

Theo thời gian, ngành hàng hải thay đổi cùng với những phát những phát kiến về khoa học, công nghệ của loài người và cả những nhu cầu khác nhau của con người với ngành vận tải biển, các hoạt động kinh tế liên quan đến biển, đại dương và những hoạt động khai thác các nguồn lợi khác từ biển.

Ngày nay, để vận chuyển những hàng hóa mà đời sống kinh tế thế giới yêu cầu, cũng như đáp ứng mọi hoạt động liên quan đến biển khác, ngành hàng hải có đủ các loại tàu chuyên dụng được thiết kế, đóng theo các công dụng khác nhau - là tàu khách, tàu dầu, tàu chở khí hóa lỏng, tàu chở hóa chất, tàu container, các tàu công trình, v.v. Mỗi loại tàu được thiết kế với đặc thù riêng theo hàng hóa mà chúng chuyên chở, theo công việc mà chúng được sử dụng để thực hiện, v.v đòi hỏi những yêu cầu riêng, đặc thù trong khai thác, vận hành, bảo quản, sửa chữa, v.v. mà các thuyền trưởng, sỹ quan, thủy thủ đều phải có chứng chỉ chứng nhận đã trải qua huấn luyện, thực hành làm quen thành thạo.

Ngày nay, dù điều kiện làm việc, ăn ở, sinh hoạt, phương tiện thông tin, giải trí, liên lạc với chủ tàu, người khai thác tàu, gia đình, người thân trong quá trình đi biển đã được cải thiện rất nhiều nhờ sự ứng dụng các khoa học, công nghệ mới cho các phương tiện đi biển, nhưng không vì thế mà nghề đi biển bớt được nhiều áp lực, giảm được nhiều cực nhọc và rủi ro nghề nghiệp với thuyền viên. Số lượng thuyền viên trên mỗi tàu ngày càng ít đi so với trước đây, thời gian làm hàng tại các đầu bến ngày một rút ngắn, tốc độ quay vòng chuyến đi của con tàu ngày càng cao, v.v. là những áp lực mới ngày một gia tăng với thuyền viên bên cạnh những thiệt thòi vốn có với người đi biển khi gắn bó với nghề. Ngày nay, trường hợp phải sống và làm việc trên tàu với đội ngũ thuyền viên đa sắc tộc, tôn giáo, tín ngưỡng và văn hóa có thể cũng là vấn đề nan giải với không ít người đi biển.

Những tai nạn, sự cố nghề nghiệp vẫn xảy ra từ những rủi ro tiềm ẩn trong nghề nghiệp. Vẫn xảy ra những tổn thất, tàu thuyền với những thuyền viên mãi ở lại trong lòng biển cả vì những tai nạn do giông bão, do đâm va, do mắc cạn, do những vấn đề khác nhau liên quan đến an toàn xếp dỡ, vận chuyển, bảo quản hàng hóa, vận hành trang thiết bị trên tàu, v.v.

Hướng tới Ngày Thuyền viên (Day of the Seafarer (DotS)), cùng với sự vinh danh người đi biển về những đóng góp vô cùng to lớn của họ với phát triển của xã hội loài người, phát triển của hành tinh này, mong cho ngành hàng hải ngày càng phát triển an toàn hơn, hạnh phúc hơn cho thuyền viên và gia đình.

NQD

Những người con của biển

Trong huyết quản các anh - những người con của biển

Chảy mặn mòi dòng máu đại dương

Hơi thở các anh ấm nồng những làn gió biển

Khoáng đạt tâm hồn các anh rong ruổi bốn phương trời

Triệu triệu tấn hàng, tấn dầu, tấn khí đốt nhờ các anh mà đến khắp mọi miền.

Thế giới đổi thay chính bởi các anh đã kéo mọi bến bờ gần lại

Vinh danh các anh ư một ngày sao đủ được đây.

Bởi có các anh hành tinh này đổi thay dẫu ngàn ngày cũng không kể hết.

Đã, đang và mãi mãi còn bất tận những hải trình

Với cả tình yêu, ước ao, khát vọng.